#recenzja Cesarz Wszech Chorób. Biografia Raka

Czy nowotwory to choroba cywilizacyjna? 

Od kiedy ludzie chorują na nowotwory?

W jaki sposób dochodzi do procesu nowotworzenia i czy zawsze mamy na to wpływ?

Czy postęp w nauce szedł w parze z postępem w medycynie?

Czy to możliwe, aby nikt jeszcze nie wymyślił leku na raka?

Odpowiedzi na te i wiele innych pytań dostarczy wam lektura książki Cesarz Wszech Chorób. Biografia Raka autorstwa Siddhartha Mukherjee, amerykańskiego naukowca oraz lekarza. 

Dziennik onkologa

Początkowo zamysł autora był taki, aby przez czas specjalizowania się w dziedzinie onkologii prowadzić dziennik będący swoistym „raportem z linii frontu”. Z czasem pomysł ten ewoluował i praca ostatecznie rozrosła się do rozmiarów ponad 600 stronicowej książki, w której autor prowadzi nas nie tylko przez historię nauki i medycyny, lecz również towarzyszące im zmiany społeczne, polityczne i kulturowe. Dzięki temu czytelnik nie tylko ma możliwość poznać szczególną naturę nowotworów, ale i zrozumieć realia, które towarzyszyły wielkim odkryciom i porażkom związanym z ich leczeniem. 

Kim jest prawdziwy bohater książki?

Preludium do całej opowieści jest opis przypadku kobiety, której stan zdrowia uległ nagłemu i dramatycznemu pogorszeniu na przestrzeni zaledwie kilku tygodni. Informacje na temat diagnozy, choroby i wyzwań związanych z leczeniem przeplatają się z osobistą historią pacjentki. Zabieg ten stosowany w książce wielokrotnie sprawia, że nie sposób oderwać się od lektury. Mimo ogromu informacji przekazanych w niezwykle przystępny sposób daleko jej do naukowego tekstu usłanego suchymi faktami, a za to bliżej do formy utworu literackiego, którego bohaterowie muszą stoczyć walkę z rakiem.

Książka podzielona jest na sześć obszernych części, a każda z nich dotyczy innego etapu związanego z historią nowotworów. Na samym początku pierwszej części przenosimy się do lat 40-stych, do niewielkiego pomieszczenia w suterenie Szpitala Dziecięcego służącego za prowizoryczne laboratorium Sydneyowi Farberowi, nazywanemu obecnie ojcem współczesnej chemioterapii. Był on patologiem dziecięcym, który postanowił wyjść naprzeciw bezsilnej walce z białaczką i rozpoczął poszukiwania „penicyliny na raka”. 

If you think research is expensive, try disease!

Jego historia stanowi punkt wyjścia do niezliczonej ilości wątków wyjaśniających nie tylko złożoność natury nowotworów, lecz również ówczesne, jak i przeszłe realia świata nauki i medycyny. W pewnym momencie historia Farbera prowadzi do jego spotkania z Mary Lasker, filantropką i aktywistką, której działania miały znaczący wpływ na pozyskiwanie funduszy i rozwój badań onkologicznych w Stanach Zjednoczonych. Jej hasłem przewodnim było „If you think research is expensive, try disease!” [tłum. Jeśli uważasz, że badania naukowe są drogie, spróbuj zachorować!]. 

Historia tych dwóch osób stanowi główną oś w biografii raka, nazwanego cesarzem wszech chorób już przez jednego z dziewiętnastowiecznych chirurgów. Uważam, że ukazanie aspektów związanych z ubieganiem się o finansowanie na badania jest niezwykle cenne, gdyż pomaga uzmysłowić czytelnikowi, co tak naprawdę stanowi czynnik ograniczający postęp w medycynie.

Jak to się zakończy?

Książkę kończy wizja przyszłości, nakreślona przez pryzmat zmieniającej się przez tysiące lat wiedzy i możliwości, jakie oferowała nauka. Czy jest to wizja optymistyczna? Odpowiedź na to pytanie będzie zależała od kontekstu, ponieważ, niestety, rozszyfrowanie tajników działania jednego nowotworu nie oznacza, że zrozumieliśmy je wszystkie. Jednak od wydania tej książki upłynęło już 10 lat i nie obejmuje ona m.in. przełomu, jakim było odkrycie narzędzia CRISPR-Cas9 umożliwiającego wprowadzanie precyzyjnych zmian w uszkodzonych genach. Obecnie dzięki wykorzystaniu tej technologii naukowcy mają już za sobą skuteczne próby leczenia nowotworów na zwierzętach (Rosenblum i in., 2020). To, co kiedyś wydawało się science fiction, teraz wydaje się na wyciągnięcie ręki.

Lektura obowiązkowa

W tej książce zabrakło mi jedynie zagłębienia się w historię alternatywnych prób leczenia nowotworów za pomocą witaminy C podejmowanych przez znanego noblistę ‒ Linusa Paulinga. Chociaż zdaje się, że po lekturze Cesarza Wszech Chorób czytelnik doskonale sam będzie zdawał sobie sprawę z tego, że wykorzystanie jednej witaminy do skutecznego leczenia różnych typów nowotworów nie miało zbyt wielkich szans na powodzenie. Mimo wszystko uważam, że Cesarz Wszech Chorób. Biografia raka to dzieło kompletne. 

Lektura tej książki wydaje się obowiązkowa dla pasjonatów nie tylko medycyny i biologii, ale dla każdego, kto chciałby podjąć się próby zrozumienia, dlaczego nowotwór jest tak ciężkim przeciwnikiem do walki i dlaczego znalezienie jednego uniwersalnego leku na raka prawdopodobnie jeszcze przez jakiś czas pozostanie w strefie marzeń.

"We are so close to a cure for cancer. We lack only the will and the kind of money and comprehensive planning that went into putting a man on the moon" Sidney Farber [tłum. Jesteśmy tak blisko, aby znaleźć lekarstwo na raka. Jedyne czego nam brakuje to takich chęci, finansowania oraz wszechstronnego planowania, które zostały włożone w wysłanie człowieka na księżyc.]

Opublikowano w dziale nauki o zdrowiu dnia 17 gru 2021